Prof Charles Kambanda agaya uburyo Ministre Evode Uwizeyimana ashingiraho mu guhana icyaha cya gusebanya

Dr Charles Kambanda

Ahobwo justification atanga to make defamation a crime iteye isoni, niba ibyo nasomye mukanya niwe wabivuze

” Ngo impamvu ituma defamation iba a crime n’ukwo abanyamakuru n’ibinyamakuru ntabwo bafite amafaranga y’ugutangaho indishyi ku bayobozi baba bandagaje iyo babajanye munkiko mbonezamubano”. Absurd!

1. Ese defamation ikorwa n’abanyamakuru gusa kandi igakorwa ku bayobozi gusa? Iyi narrow understanding ya defamation is terrible cyane cyane iyo bivuzwe na Minister muzima.

Cyangwa Minister yavuze ukuri; guhindura defamation a crime byakozwe kugirango abayobozi bagire ” amahoro” mubyo bakora byose batikanga itanganzamakuru. Clearly, Leta ntabwo yitaye kuri defamation ubwayo, ahobwo ishaka “kumvisha” umunyamakuru wese watuma abayobozi bikanga kuzashyirwa ku karubanda.

Cyangwa se, defamation ikorwa n’umunyamakuru ku muyobozi yo ni crime mu gihe defamation ikozwe n’abandi bantu ku bantu batari abayobozi Leta ntabwo iyitayeho cyangwa iyo defarmation yo izaba civil?

2. Niba ubukene bw’abanyamakuru niyo reason y’uguhindura defamation icyaha kubera ko abanyamakuru badafite impozamarira bataga iyo batsinzwe, kuki ubukene buba mu banyarwanda bidatuma Leta ivanaho burundu inkiko mbonezamubano dore ko imaza hafi ya zose mu nkiko mbonezamubano ziba zigamije kubona indishi z’akababaro – compensation?

3. Ese minister ” guhana” mu mategeko ( i) yumva ari ugufunga gusa? Kuki batavanaho za fine zose? (ii) “n’ukumvisha” cyangwa ” kuniga” ukoze amakosa? Niba akunda gufunga cyane, kuki Minister atavuga about what we call civil imprisonment ?

Hari akandi yongeyeho! Ngo iyo umunyamakuru yanditse piece atesha agakiro umuyobozi, iyo bamujanye mu rukiko akenshi bajana ikinyamakuru bityo umunyamakuru bikaba bitamugiraho ingaruka. Ibyi biteye isoni cyane cyane iyo bivuzwe n’umuntu wize amategeko. Bigaragaza :
( a) to ignore or lack of appreciation of the rationale of Torts muri rusange
(b) to ignore or lack of knowledge of distribution of liability in intentional , unintentional or strict liability torts.
(c) kereka niba Minister atazi ingaruka z’ukunanirwa kwishyura ideni ry’urubanza, harimo civil imprisonment, bankruptcy , etc.
(d) Ese Minister ntabwo azi amategeko n’amabwiriza y’URwanda areba enforcement of judgements z’ibyemezo by’inkiko mbonezamubano? Izindi civil case judgments ko zishyirwa mu bikorwa, kuki judgements za defamation zitashyirwa mu bikorwa ku buryo solution yaba to make defamation a crime ? Very poor legal reasoning, indeed

Akandi ” gakoryo” numvishe ngo iyo abanyamakuru bumvishe ko defamation yamutwara e.g 1 million to compensate a person, kandi act ya defamation yayungukiramo a million, ngo ahitamo gukora defamation ariko akunguka: iyi argument iteye isoni:
icya mbere, bigaragaza ikosa rikomeye mu gutekereza ukwo nabivuze haruguru muri ( 1)

Icya kabiri, bifite implication ko wenda Minister atazi ko abanyarwanda ubwabo bazi neza gutandukanya umunyamakuru/ikinyamakuri ubeshya/kibeshya bityo bakaba bagiha akato IF kwandagaza abantu nibyo ikinyamakuru “cyungukiramo”. Kereka niba abanyarwanda badafite moral sense, ikinyamakuru gisebanya cyakunguka gute kandi kikungukira mugusebanya? Maybe Leta y’URwanda ntabwo itandukanya truth n’ugusebanya

Icya gatatu, statement ya minister presupposes that abanyamakuru nta professional ethics bagira ku buryo abanyamakuru babeshwaho n’uguharabika kandi bakunguka … Ese nta regulatory bodies zishobora gufatira abanyamakuru baharabika – babihinduye “umwuga” – ibyemezo harimo n’uguhagarikwa by’agateganyo cyangwa burundu , bikaba byanajya mu nkiko, bibaye ingobwa?

I wish I had the material time to go through the Minister’s garbage. He’s lucky you guys don’t seem to have critical members of Parliament. That kind of reasoning would have triggered very serious issues for the Minister.

Of course, the Rwandan media is practically dead. Who would dare the minister? Who wants to be beheaded for asking tough questions?

Well well, reasoning ya Minister wanyu , niba ariko yabivuze, iteye ubwoba!

Source: Prof Charles Kambanda (Facebook)