ITANGAZO RY’IHURIRO NYARWANDA RISHYA KURI JENOSIDE YAKOREWE ABANYARWANDA BO MU BWOKO BW’ABAHUTU.

    Washington D.C., USA

    Ku wa 14 Nzeli 2016

    Kuva muri 1994, u Rwanda ndetse n’amahanga bashyize imbaraga nyinshi mu kwemeza, kwegeranya ibimenyetso, kwibuka ndetse no gushyikiriza ubutabera abakoze jenoside yibasiye Abatutsi. Ikibabaje, n’ubwo ibimenyetso bizwi n’imiryango mpuzamahanga ndetse n’abacitse ku icumu, ntihigeze na rimwe habaho kwemeza ku mugaragaro ko ihonyabwoko ryibasiye  Abanyarwanda bo mu bwoko bw’Abahutu rifite ibimenyetso byose bya jenoside ushingiye ku masezerano mpuzamahanga yo muri 1948 ku nyito ya jenoside (Genocide Convention of 1948).   Uruhurirane rw’ubucamanza bw’abatsinze abandi, umuco wo kudahana n’ikimwaro cy’imiryango mpuzamahanga rwatumye himakazwa ikintu gisa n’icyumvikanyweho cy’urukozasoni rwo guhakana jenoside yakorewe Abahutu.

    Ihuriro rishya (New Rwanda National Congress), rimaze kubisesengura bihagije, ryiyemeje imbere y’amateka gukoresha inyito nyakuri y’ubwicanyi bwibasiye Abanyarwanda bo mu bwoko bw’abahutu mu Rwanda no muri Repubulika iharanira demukarasi ya Kongo ko ari jenoside. Ibimenyetso simusiga bigaragaza, nta gushidikanya na mba, ko abantu bo mu bwoko bw’Abahutu bishwe ku bwinshi byagambiriwe; ko kandi bashyizwe mu buryo bwari bwatekerejweho hagamijwe irimbuka ryabo bose cyangwa igice cyabo; kandi ko hari benshi bishwe bagapfa abandi bakicwa bagahungabanywa bikomeye bahagaze.

    Mu nyungu z’Abanyarwanda b’ubu n’abazaza, ni inshingano yacu yo kuvuga ku mugaragaro abakoze iryo honyabwoko ryibasiye Abanyarwanda bo mu bwoko bw’Abahutu. Kuva rwashyirwaho muri 1990, urwego rwa gisirikari rw’ubutasi (Directorate of Military Intelligence, DMI) rw’ingabo za FPR Inkotanyi (ubu zabaye ingabo z’u Rwanda, Rwanda Defence Forces) rwabaye ku isonga mu gufata ibyemezo no kugena ibikorwa byazaniye ishyano riterekanwa Abanyarwanda  n’abaturage bo mu karere k’ibiyaga bigari.

    Icyaha cya jenoside yakorewe Abahutu cyakozwe, uhereye hejuru ukamanuka, n’abayobzi b’ingabo bakurikira, kubera uruhare rukomeye bari bafite nk’umutima wa DMI muri iyo gahunda yo gutekereza no gukora ibikorwa by’ihonyabwoko:

    1. Perezida Paul Kagame: Perezida w’u Rwanda
    2. Lt. General Kayumba Nyamwasa: Umuhuzabikorwa wa mbere w’Ihuriro nyarwanda   Rwanda National Congress
    3. Lt. General James Kabarebe: Minisitiri w’Ingabo, Rwanda
    4. Lt. General Charles Kayonga: Ambasaderi w’u Rwanda mu Bushinwa
    5. Lt. General Patrick Nyamvumba: Umugaba w’Ingabo, Chief of Defence Forces, Rwanda
    6. Lt. General Karenzi Karake: Umujyanama wa Perezida Kagame, Rwanda
    7. Lt. General Fred Ibingira: Umugaba w’Ingabo zitari ku rugerero, Reserve Chief of Staff, RDF, Rwanda
    8. Major General Sam Kaka: uri mu kiruhuko cy’izabukuru
    9. Major General Jack Nziza: Umugenzuzi mukuru, Ministeri y’Ingabo
    10. Major General Emmanuel Gasana: Umuyobozi mukuru wa Polisi y’u Rwanda
    11. Colonel Dan Munyuza: Uwungirije umuyobozi mukuru wa polisi, Rwanda

    Aba bayobozi b’ingabo ni nabo bagize uruhare mu guhanura indege yahitanye Perezida Habyarimana w’u Rwanda na Perezida Cyprien Ntaryamira w’u Burundi, bikaba imbarutso ya jenoside yibasiye Abatutsi. Abayobozi benshi n’abasirikari bamwe b’ingabo za FPR Inkotanyi ubu zabaye ingabo z’u Rwanda bagize uruhare, bakoreshejwe n’aka gatsiko, mu byaha by’intambara, ibyaha byibasiye inyoko muntu na jenoside y’Abahutu mu Rwanda no muri Repubulika iharanira demukarasi ya Kongo nk’uko bigaragazwa na za raporo nyinshi zirimo nk’iy’Umuryango w’abibumbye wa Loni bise Raporo y’ibyabereye muri Repubulika Iharanira Demukarasi ya Kongo yo mu wa 2010 (U.N. Mapping Report on DRC of 2010).

    Ihuriro rishya rirahamagarira Abanyarwanda bose gushinyiriza bakagira ubushake n’ubutwari bwo kwemera no kwibuka jenoside yakorewe Abatutsi n’iyakorewe Abahutu. Mu gutera iyo ntambwe tuzaba dutangiye urugendo rurerure kandi rukomeye rw’ubumwe nyabwo, ubwiyunge, kubabarirana no komora ibikomere dushingiye ku kuri.

    Turahamagarira ibihugu n’imiryango mpuzamahanga gushyikiriza ubutabera abakoze jenoside yibasiye Abanyarwanda bo mu bwoko bw’Abahutu nk’uko biteganywa n’amasezerano mpuzamahanga yo muri 1948 kuri jenoside. Intabaza y’Abanyarwanda bo mu bwoko bw’Abahutu imaze igihe kandi yabuze kivurira. Ni urugero rufatika rw’amaso yaheze mu kirere ategereje ubutabera, ariko ntibuzazimirira mu kamuga burundu.Kwimakaza umuco wo kudahana n’iterabwoba by’ingoma y’igitugu cya gisirikari yakoze ibyaha bya jenoside ikaba itegeka u Rwanda kuva muri 1994 byateye amarorerwa menshi mu Rwanda no mu karere k’ibiyaga bigari. Kwirengagiza gushyikiriza abashinjwa ubutabera ngo bakurikiranweho ibyaha bikomeye bakoze bituma ibihugu n’imiryango mpuzamahanga bifatwa nk’ibyitso mu kwimakaza ukudahana, icumbeka ry’intambara z’urudaca, ibyaha by’intambara, ibyaha byibasiye inyoko muntu na jenoside mu Rwanda no mu karere.

    Ihuriro rishya rizakoresha Inama ya mbere mpuzamahanga kuri jenoside yakorewe Abanyarwanda bo mu bwoko bw’Abahutu (First International Conference on Genocide Against Rwandan Hutu), ku wa 9-11 Ukuboza 2016, Capitol Hill, Washington D.C, USA, izasuzuma inkurikizi n’inzira zo gukurikirana iki kibazo gifite uburemere mu mateka yacu.

    Dr. Theogene Rudasingwa

    Umuyobozi mukuru

    Joseph Ngarambe

    Uwungirije Umuyobozi mukuru

    Jonathan Musonera

    Umwanditsi