Ubwisanzure bwo kuvuga bwahonyanzwe mu izina rya Covid-19

Gushinjwa kutambara agapfukamunwa neza bituma ushobora gufatwa ugafungirwa muri stade mu Rwanda
 Gushinjwa kutambara agapfukamunwa neza bituma ushobora gufatwa ugafungirwa muri stade mu Rwanda

Umuryango uharanira uburenganzira bwa muntu, Human Rights Watch (HRW), watangaje raporo ivuga ko leta zigera kuri 83 ku isi zahonyoye ubwisanzure bwo kuvuga, guterana mu mahoro n’ubundi burenganzira, zitwaje icyorezo cya Covid-19.

HRW ivuga ko mu bihugu bimwe na bimwe habaye kwica abantu, gufunga binyuranyije n’amategeko, gufunga abanyamakuru, kubangamira abatavuga rumwe na leta n’ibindi, mu izina rya Covid-19.

Ku Rwanda, iyi raporo yagarutse ku gufungira abantu muri za stade mu buryo bunyuranyije n’amategeko, abishwe mu kubahiriza amabwiriza ya guma mu rugo, gufunga abanyamakuru, n’abagore bafashwe ku ngufu n’abasirikare bari kubahiriza amategeko ya guma mu rugo.

Kuri ibi bikorwa byabaye mu mwaka ushize, Leta y’u Rwanda yagiye ivuga ko guca amafaranga no gushyira muri stade abantu barenze ku mabwiriza bigamije “kubaha amasomo kuri iki cyorezo”, bamwe mu banyamakuru bafunzwe baraburanishijwe, abasirikare barezwe gufata abagore ku ngufu nabo bagejejwe mu nkiko.

Mu kwezi kwa 12 umwaka ushize, Komisiyo y’u Rwanda y’uburenganzira bwa muntu yabwiye abanyamakuru ko hari uburenganzira bwahutajwe mu gihe cya ‘guma mu rugo’, ariko ngo Itegeko Nshinga ry’u Rwanda rirabyemera, kereka abishe n’abahohoteye abaturage.

Mu Rwanda, hari abanenga imigirire imwe n’imwe ya leta mu guhangana na Covid-19 n’ingaruka bigira ku buzima, n’abandi bashima ingamba za leta mu guhangana n’iki cyorezo.

Flavien Ngaboyamahina
 Mu kwezi kwa munani, abo mu muryango wa Flavien Ngaboyamahina bavuze ko yakubiswe n’umupolisi bikamuviramo gupfa aregwa ko yarenze ku isaha yo kuba ari mu rugo

Gerry Simpson ukuriye ishami rireba amakimbirane n’intambara muri HRW, avuga ko “gukubita, gufunga, gushyira ku nkeke no gucecekesha abantu bibangamiye uburenganzira bw’ibanze”.

Yagize ati: “Leta zikwiye kurwanya Covid-19 zishishikariza abantu agapfukamunwa aho kubapfuka umunwa”.

Mu kiganiro n’abanyamakuru kuri iyi raporo, Gerry Simpson yavuze ko leta nyinshi zakoze ibikorwa nk’ibyo ku bantu barimo n’abanyamakuru, abatavuga rumwe na leta n’impirimbanyi z’uburenganzira mu izina ryo “kutubahiriza amabwiriza yo kwirinda cyangwa kunenga politiki za leta kuri iki cyorezo.”

Ati: “Mu gihugu nka Misiri ho, n’abakora mu nzego z’ubuzima bahohotewe na leta kubera ko hari ibyo batemera muri politiki za leta zo kurwanya iki cyorezo.”

Muri iyi raporo, HRW ivuga ko leta z’ibihugu birimo; Kenya, Africa y’Epfo, Tanzania, Ubuhinde, Ubushinwa, cyangwa Ukraine n’ibindi…yabonye ibikorwa binyuranye bihutaza uburenganzira bwa muntu byitwaje iki cyorezo.